แตรง

     ผมเป็นคนภาคใต้  อยู่ตำบลเขาพระบาท อำเภอเชียรใหญ่ จังหวัดนครศรีธรรมราช ซึ่งอยู่ในแถบชนบทเล็ก ๆ วัฒนธรรมและประเพณีต่าง ๆ ของชาวบ้านเมื่อก่อนนี้ (สมัยที่ผมยังเป็นเด็ก) แทบจะไม่มีให้เห็นแล้วในปัจจุบัน แม้กระทั่งเครื่องมือเครื่องใช้ต่าง ๆของคนสมัยก่อนที่ผมเคยเห็นมาก็จะหาดูตามบ้านเรือนของผู้คนได้ยากแล้วบางอย่างก็ไปอยู่ในพิพิธภัณฑ์บ้าง ถูกเก็บไว้ที่บ้านของนักสะสมของเก่าบ้าง  บางอย่างก็สูญหาย  เรื่องที่ผมจะเล่าก็เกี่ยวกับประเพณีวัฒนธรรมต่าง ๆ ของคนบ้านผมในสมัยก่อนนี้แหละเชิญติดตามได้เลยครับ  
    ภาพข้างบนนี้คือ แตรง เป็นเครื่องจักสานที่ทำจากไม้ไผ่ รูปร่างคล้ายกับตะกร้า แต่ส่วนปากจะงุ้มเข้าตีขอบด้วยไม้ไผ่ที่นำมาขดให้เป็นวงกลมเพิ่มความแข็งแรง ตรงปากจะมีเชือกผูกไว้สำหรับหิ้ว  แตรง เป็นอุปกรณ์ชนิดหนึ่งที่ใช้ในกระบวนการจับปลา  ซึ่งการจับปลาในสมัยก่อนของบ้านผมมีอยู่หลายวิธี แต่วิธีที่ต้องใช้แตรงเป็นอุปกรณ์ก็คือการตกเบ็ด (ตกปลา) อุปกรณ์ในการตกเบ็ดมีอยู่ 3 อย่าง คือ เบ็ดตก(เบ็ดตกปลา) เหยื่อ และแตรงสำหรับไว้ใส่ปลาที่ตกได้
     สมัยก่อน ในช่วงเดือน 11 , 12 เดือนอ้าย เดือนยี่  จะมีน้ำหลาก  ปลาและสัตว์น้ำอื่น ๆ จึงมาอาสัยหาอาหารอยู่ตามที่นาของชาวบ้าน  การตกเบ็ดจึงมักตกเอาตามท้องนานี้แหละ  ปลาที่ตกได้ส่วนใหญ่จะเป็นปลาน้ำตื้น เช่น ปลาหมอ ปลาตะเพียร บางครั้งจะมีปลาช่อนตัวเล็ก ๆ หลงติดเบ็ดมาบ้าง  แต่ส่วนใหญ่แล้วจะเป็นปลาหมอ  ดังนั้นอุปกรณ์ที่ใช้ใส่ปลาที่ตกได้ที่เหมาะเพื่อการนี้ก็คือแตรง  แตรงขนาดใหญ่ก็มีเหมือนกันนะครับมีไว้สำหรับใส่ปลาใหญ่  บ้านผมเขาเรียกว่าแตรงใหญ่  แต่ที่นำมาเสนอตามภาพนี้เรียกว่าลูกแตรงครับขนาดใส้ปลาหมอได้ไม่เกิน 20 ตัว

ไซดักกุ้ง 

     เป็นเครื่องมือจับสัตว์น้ำ ประเภทกุ้ง ที่บ้านผมเขาเรียกว่า กุ้งนา (กุ้งฝอย)  ไซดักกุ้งทำมาจากก้านมะพร้าวหรือไม้ไผ่ที่นำมาเหลาให้เป็นก้านขนาดก้านมะพร้าวแล้วนำมาสานให้เป็นรูปทรงกระบอกเส้นผ่าศูนย์กลางวัดช่วงกลางของไซประมาณ 5 นิ้ว  ปลายทั้งสองข้างของไซจะเรียวใช้กะลามะพร้าวมาตัดให้เป็นวงกลมเส้นผ่าศูนย์กลางขนาดเท่ากับปลายปิดเอาไว้ ส่วนปลายอีกด้านหนึ่งก็ใช้กะลามะพร้าวทำเป็นฝาปิด เปิดได้  ตรงช่วงกลางจะใส่งาไว่ตรงข้ามกันเพื่อเป็นช่องให้กุ้งเข้าไปในไซ 
     ในช่วงเดือน 3 เดือน 4  ช่วงนี้น้ำในนาจะแห้งคงมีแต่ในลำรางสาธารณะเท่านั้นที่มีน้ำ พวกสัตว์น้ำต่าง ๆ ก็จะลงมารวมกันอยู่ลำรางนี้ทั้งหมด มีบ้างเหมือนกันที่ยังคงตกค้างอยู่ตามแอ่งน้ำเล็ก ๆ ในนาที่น้ำแห้งจนเกือบเป็นขี้โคลนแล้ว  สัตว์น้ำที่ตกค้างอยู่นี้ส่วนใหญ่จะเป็นปลาตัวเล็ก ๆ บ้านผมเรียกว่าลูกคลัก (ปลาตกคลัก) ส่วนพวกกุ้งถ้าตกค้างอยู่ก็มักจะตายก่อนเพื่อน ส่วนพวกที่หนีได้ก็ลงไปอยู่ในลำรางเช่นกัน
     การดักกุ้งจึงนิยมดักกันตามลำรางนี้แหละ  วิธีการดักก็ต้องขุดดินในลำรางมาทำเป็นป้อง (ทำนบเล็ก ๆ) กั้นน้ำในลำรางให้มีช่องน้ำไหลขนาดความกว้างเท่ากับความยาวของไซ แล้วนำไซมาดักขวางทางน้ำไหลเอาไว้ พวกกุ้งและปลาตัวเล็ก ๆ เช่นปลากริม ก็จะเข้ามาติดอยู่ในไซ ส่วนปลาตัวใหญ่ก็จะกระโดดข้ามไป

หมาตักน้ำ  

หมาต้อ

      บ้านผมเมื่อก่อนนี้ ความเป็นอยู่ของผู้คนจะอิงกับธรรมชาติเสียเป็นส่วนใหญ่  ไม่เหมือนสมัยนี้ที่อิงวิทยาศาตร์เข้าทุกที ๆ เครื่องใช้ไม้สอยสมัยก่อนมักจะทำมาจากธรรมชาติทำมาจากสิ่งของที่หาได้ในท้องถิ่น  อย่างเช่นอุปกรณ์ที่ใช้ตักน้ำอาบ น้ำดื่ม น้ำใช้ ที่ชาวบ้านเรียกว่าหมาตักน้ำก็ทำมาจากชิ้นส่วนหนึ่งของพืช ซึ่งมีอยู่ 2 แบบ  ถ้าเป็นแบบในรูปภาพด้านบนเขาเรียกว่า " หมาต้อ "  ที่เรียกหมาต้อก็เพราะว่าทำมาจากต้อหมากหรือต้อหลาวโอน(กาบหมากหรือกาบของต้นหมากหรือต้นหลาวโอน) นำมาทำให้เป็นรูปทรงดังภาพโดยใช้ภูมปัญญาของชาวบ้านที่สืบทอดกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษ ปัจจุบันหาดูยากแล้ว

หมาจาก

      เหตุที่เรียกหมาจากก็เพราะว่าทำมาจากใบจากหรือใบของต้นจากที่นำมาเรียงเข้าหลาย ๆ ใบแล้วทำเป็นรูปทรงตามภาพนี้ อันนี้ก็ใช้ภูมิปัญญาชาวบ้านที่สืบทอดกันมาตั้งแต่ครั้งบรรพบุรุษซึ่งในปัจจุบันก็หาดูได้ยากเช่นกัน

   หมากจาก ใช้ตักน้ำอาบ น้ำใช้ น้ำดื่มเช่นเดียวกันกับ หมาต้อ